Geopolityko, geopolityko… cóżeś ty za pani…

Posted on piątek, 7 września, 2012 o 09:00 w

Geopolityka – nauka powstała na przełomie XIX i XX wieku, badająca wpływ czynników geograficznych na zjawiska i procesy społeczno-polityczne. Termin ten został stworzony przez Szweda, Rudolfa Kjelléna. Po raz pierwszy użył go w swoim artykule naukowym pt. Studier öfver Sveriges politiska gränser, opublikowanym w Sztokholmie na łamach czasopisma “Ymer” w 1899 r. Ten rok uznawany jest za symboliczną datę narodzin geopolityki, jako nauki akademickiej. Geopolityka dzieli się na geopolitykę akademicką i geopolitykę stosowaną. Geopolityka akademicka jest interdyscyplinarną nauką, która bada związki i zależności pomiędzy powstawaniem i funkcjonowaniem państw a wpływem na to czynników geograficznych i czasowych. Geopolityka stosowana jest metodą prowadzenia polityki międzynarodowej, opartej przede wszystkim na determinizmie geograficznym. Jej fundamentem jest myślenie w kategoriach przestrzennych. Relacje państw postrzega ona w kategoriach konfliktów interesów i nieustannej rywalizacji o wpływy.

W starożytności sprawa była byłą prosta: ówczesny świat był wyraźnie zdefiniowany, a w sytuacji “zderzenia” kwestią był wybór między: albo my, albo oni. Skończyło się wraz z upadkiem Imperium Rzymskiego w roku 476 po Chrystusie.

Pojawiła się wówczas kwestia zwana popularnie sporem o inwestyturę, który w istocie dotyczył hegemonii nad ówczesnym światem chrześcijańskim, ponieważ obozy papieski (gregoriański) i cesarski chciały realizować sprzeczne wizje uniwersalistycznej Europy, z kulminacyjnym “pójściem do Canossy“. Wówczas to,  25 stycznia 1077 roku, co prawada Henryk IV musiał się upokorzyć, jednak zyskał dzięki temu czas, po to by w 1084 roku wojska wedrzeć się na czele wojsk niemieckich do Rzymu i dopilnować objęcia stanowiska przez antypapieża i ukoronować się na cesarza. Sukces okazał się nietrwały ze względu na Normanów którzy uwolnili papieża Grzegorza VII i zmusili cesarza do odwrotu. Sytuacja była na tyle niepewna, że papież nie mógł ponownie objąć tronu stolicy Piotrowej i zmuszony był do wycofanie się z Normanami na południe.

Wówczas Europa podzieliła się po raz pierwszy na dwa zwalczające się obozy: cesarski i papieski. Z biegiem czasu zmieniały się powody, jednak czynnik rywalizacji połączony z zamiarem dominacji stał się nieodłączną cechą polityki europejskiej. Z tych interesujących nas, były to, między innymi:

W tych ostatnich dwóch sporach stroną niebywale aktywną okazywała się Anglia, która po zagwarantowaniu sobie dominacji nad morzami i oceanami, na kontynencie życzyła sobie równowagi sił. I tak przeciwko Francji nieustannie popierała Prusy, zaś w chwilą powstanie II Rzeszy – popierała Rosję.

Znacznie wcześnie, bo już za czasów Iwana IV Groźnego Anglia popierała Księstwo Moskiewskie (za pośrednictwem portu w Narwie) w jego sporze z Wielkim Księstwem Litewskim, a później z Rzeczpospolitą Obojga Narodów. Będąc rzecznikiem zarówno Prus jak i Rosji, stała się pośrednim beneficjentem procesu rozbiorowego.

W imię zapewnienia równowagi na kontyntynencie, Anglia wspierała również:

Większość z opisanych powyżej wydarzeń miało jednak znamiona poszukiwania sojuszników do realizacji konkretnych zadań.

Wiek XIX i rodzące się wówczas nacjonalizmy nadały tym procesom wyraźnie długofalowy charakter.

Do ojców geopolityki zalicza się także:  Fryderyka Ratzela, Alfreda Mahana, Halforda Johna Mackindera oraz  Karola Haushofera, którzy tworzyli na przełomie XIX i XX wieku.

Pobierz artykuł jako PDF

Skomentuj

Dodaj komentarz

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.

Top