Kłopoty z Rzeczpospolitą

Posted on środa, 15 sierpnia, 2012 o 12:09 w
Rzeczpospolita – staropolskie określenie państwa o ustroju republikańskim (z łac. Res Publica = republika, rzeczpospolita)

Profesor Andrzej Nowak zauważył, że z chwilą śmieci ostatniego Piasta Korona Królestwa Polskiego zaczeła przeistaczać się w rzecz wspólną, za którą współodpowiadają: osoba monarchy i masy szlacheckie. Kolejni monarchowie zmuszeni byli uzgadniać ze szlachtą umowy “na rządzenie”, najcześciej w postaci przywilejów.

Przywileje: koszycki, czerwiński, warcki, jedlneńsko-krakowski, cerekwicko-nieszawskie, piotrkowski, mielnicki, nihil novi – to kolejne przemiany ustrojowe, w wyniku których pełną odpowiedzialność za państwo przejęła szlachta. Jeden z ostatnich, z 1538 roku,  wydany przez króla Zygmunta I Starego… zakazywał usuwania szlachty z urzędów przez króla!

Historycy zwykli wiązać powstanie I Rzeczpospolitej Polskiej z rokiem 1454, choć pierwszy udokumentowany przykład użycia terminuRzeczpospolita dla określenia państwa polskiego, znajduje się w akcie wierności Maćka Borkowica złożonym królowi Kazimierzowi Wielkiemu 16 lutego 1358 roku w Sieradzu.

I Rzeczpospolitą Polską, po roku 1569 nazywano Rzeczpospolita Obojga Narodów (istniejącą do 1795 roku), równolegle nazywając ją rzeczpospolitą szlachecką.

W sensie prawno ustrojowym bliska była dzisiejszej Brytyjskiej Wspólnocie Narodów, zaś jej głównym celem było podtrzymywanie modelu demokracji szlacheckiej, z biegiem czasu coraz bardziej oddalającego się od modelu z czasów przełomu piastowsko-andegaweńskiego.

Z polskiej prespektywy nazwa Rzeczpospolita utożsamiona została jednoznacznie z państwem polskim, co z punktu widzenia dzisiejszej sytuacji geopolitycznym wydaje się zbyt daleko idącym uogólnieniem!

p.s. Co znaczy w tym kontekście stwierdzenie (cytuję z wikipedii): Rzeczpospolita Obojga Narodów, Polskiego i Litewskiego, powstała w wyniku unii Korony Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego[9], od XVII wieku częściej znana jako Rzeczpospolita Polska[10] (lit. Respublika lub Žečpospolita, biał. Рэч Паспалітая, ukr. Річ Посполита, ros. Речь Посполитая, rus.Рѣчь Посполита, łac. Res Publica, współczesne znaczenie: republika), nazywane też Rzecząpospolitą Obojga Narodów[11] – państwo federacyjne złożone z Korony Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego istniejące w latach 1569–1795 na mocy unii lubelskiej (kres federacji w 1791 roku przyniosłaKonstytucja 3 maja, ustanawiając państwo unitarne – Rzeczpospolitą Polską).

Zaiste, trudno na takim fundamencie budować cokolwiek…

Pobierz artykuł jako PDF

Skomentuj

Dodaj komentarz

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.

Top